Catharsis: Is het tijd voor een nieuwe partij die zich simpelweg richt op de pathologieën van de macht?

[Pieszyce]

Catharsis: Is het tijd voor een nieuwe partij die zich simpelweg richt op de pathologieën van de macht?

Karolina Gorczycka
10 juli 2025

De Poolse politiek bevindt zich al jaren in een vicieuze cirkel: soms regeert de Wet en Rechtvaardigheidspartij (PiS), soms het Burgerplatform (PO) (in verschillende gedaantes), soms verschijnt er even iemand van links of de Poolse Volkspartij (PSL), maar uiteindelijk zijn het altijd dezelfde spelers die de beslissingen nemen. Zelfs de regeringswisseling in 2023 bracht geen revolutie teweeg – eerder een verandering van kostuum. Ondertussen blijven de publieke verwachtingen van een afrekening met de pathologieën, onregelmatigheden en machtsmisbruik – met name door het Verenigd Rechts-kamp – enorm hoog. Dus, is het niet tijd voor een nieuwe partij die zich als enige doel stelt om compromisloos dit decennium van straffeloosheid, nepotisme en minachting voor staatsinstellingen aan te pakken?

Het politieke landschap in Polen is momenteel gepolariseerd en voorspelbaar. De Burgercoalitie richt zich op een "terugkeer naar normaliteit" en gematigde modernisering, maar mist vaak de kracht of moed om de agenda van PiS echt aan te vechten. Links, hoewel progressief en retorisch scherp, heeft beperkte invloed en slaagt er niet in haar boodschap van verantwoording over te brengen. De Poolse Volkspartij (PSL) en Polen 2050 daarentegen baseren hun imago op compromissen – niet per se wat een gedesillusioneerde samenleving verwacht. En de Confederatie? Deze partij speelt op een heel ander platform – ze flirt met de anti-establishment in plaats van deze oprecht te willen ontwapenen. PiS en de Confederatie hebben ook Russische connecties.

In deze context wordt het ontbreken van een partij die als enige doel heeft de staat te controleren, ter verantwoording te roepen en te herstellen, steeds duidelijker. Mensen willen details. Ze willen eindelijk iemand die niet alleen over de disfuncties praat, maar ook daadwerkelijk naar de archieven, het Openbaar Ministerie en onderzoekscommissies gaat. En de zaken tot een goed einde brengen – met veroordelingen, teruggevorderde bezittingen en een hersteld systeem.

Een nieuwe partij zou kunnen worden opgericht op basis van het idee van burgerlijke rechtvaardigheid. Zonder een complexe ideologie, zonder loze economische beloftes of cultuuroorlogen. De kracht zou de eenvoud van de boodschap zijn: "Wij houden iedereen verantwoordelijk – zonder uitzondering." Het platform zou onder andere het volgende kunnen omvatten:

• een openbare audit van de bezittingen van politici van 2015 tot 2023,
• onderzoekscommissies met echte bevoegdheden,
• veranderingen in de rechterlijke macht en het Openbaar Ministerie die de onafhankelijkheid van de overheid garanderen,
• anti-nepotisme- en anti-corruptiewetten,
• oplossingen die de transparantie van overheidsfinanciën en aanbestedingen garanderen.

Is hier een electoraat voor? Ja. Kijk maar naar het aantal mensen dat initiatieven zoals Watchdog, het Civic Network, Lex Tusk of de acties van de onderzoekscommissies in de Pegasus-zaak steunde. De publieke teleurstelling over de "zachte verandering" onder de Recht en Rechtvaardigheid-partij (PiS) groeit met de maand.

Wie zou zo'n partij kunnen oprichten?

Misschien iemand van buitenaf – onderzoeksjournalisten, klokkenluiders, advocaten en voormalige ambtenaren die de disfunctionele machtsposities aan den lijve hebben ondervonden. Of politici van de tweede rang, die nu binnen hun partij gemarginaliseerd worden omdat ze te veel en te botweg spreken. Of een nieuwe generatie activisten die geen warm hart toedraagt aan de Rondetafelgesprekken en niet bang is om de woorden "aanklager" en "confiscatie" te gebruiken.

Obstakels

Zo'n partij zou een brute realiteit onder ogen moeten zien: een gebrek aan geld, media en structuren. Ze zou ook op enorme weerstand stuiten van zowel de Recht en Rechtvaardigheid-partij (PiS) (uiteraard) als de huidige regering, die niet per se hun eigen tekortkomingen onder de loep willen nemen. Afrekeningen kunnen niet selectief zijn. Als je in het verleden begint te graven, ontdek je lijken in vele kasten – niet alleen die met het label 'PiS'.

Of is dit de enige manier?

Polen heeft catharsis nodig. Een catharsis die niet vertrouwt op een 'brede lijn', maar op een eerlijke afrekening met wat er de afgelopen tien jaar is gebeurd. En met wat het eerder mogelijk heeft gemaakt. Totdat er een ware zuivering plaatsvindt – niet slechts een cosmetische naamswijziging op plaquettes – zal Polen blijven wegkwijnen, heen en weer slingerend tussen populisme en de schijn van liberalisme.

Misschien is het tijd voor zo'n feest? Geen beloftes van een 14e pensioen. Geen spelletjes. Maar met één duidelijke missie: verantwoording afleggen, verantwoording afleggen, en opnieuw verantwoording afleggen.

Bron:  wiesci24.pl przez Karolina Gorczycka      język po Polsku