Kaczyński in het Openbaar Ministerie. "Ik herinner me niet" als politieke strategie

[Pieszyce]

Kaczyński in het Openbaar Ministerie. "Ik herinner me niet" als politieke strategie

Cezary Nowak
22 oktober 2025

Jarosław Kaczyński, de man die acht jaar lang het informele machtscentrum in Polen was, werd woensdag in het Openbaar Ministerie van Warschau verhoord als getuige in het onderzoek naar de zogenaamde "basisverkiezingen" van 2020. Formeel was hij slechts een getuige. Politiek gezien was hij de architect van beslissingen die leidden tot een van de grootste schaamtemomenten in de geschiedenis van de Poolse regering.

Het verhoor duurde vier uur. Volgens de woordvoerder van het Openbaar Ministerie in Warschau, officier van justitie Piotr Antoni Skiba, vond het "in een zeer goede sfeer" plaats. We kunnen er alleen maar van uitgaan dat deze b]"goede sfeer"[/b] het resultaat was van een zorgvuldig georkestreerd schouwspel waarin de PiS-leider, ondanks zijn machtsverlies, blijft proberen een aura van onkwetsbaarheid te behouden.

Volgens Skiba beantwoordde Kaczyński alle vragen, hoewel "de getuige zich in meerdere gevallen bepaalde omstandigheden niet kon herinneren". Deze zin zou gemakkelijk een symbool kunnen worden van zijn tijd aan de macht – een tijd waarin verantwoordelijkheid altijd vertroebeld werd door een vaag "Ik weet het niet meer", "Ik was niet geïnformeerd", "Ik heb er niet persoonlijk mee te maken gehad".

Want het was niet Mateusz Morawiecki, die nu wordt aangeklaagd, die de poststembiljetten heeft uitgevonden. Het idee ontstond in een politiek kantoor aan de Nowogrodzkastraat – waar jarenlang belangrijkere beslissingen werden genomen dan die in de kanselarij van de premier. Kaczyński was destijds "Staatshoofd" – een ironische titel, maar niet toevallig. Hij was het die ervoor zorgde dat het verkiezingsproces werd versneld, ondanks de chaos van de pandemie en het gebrek aan wettelijke basis.

Zoals Skiba aangeeft, vond de hoorzitting ook plaats in aanwezigheid van de advocaten van Mateusz Morawiecki. Symbolisch gezien zit de premier, die het bevel had moeten uitvoeren, nu als verdachte, terwijl zijn politieke mentor, degene die aan de touwtjes trok, kalm uitlegt dat hij zich "het niet meer herinnert".

In 2020 kostte het besluit om poststemmen te houden de staat honderden miljoenen zloty's. Er werd geld uitgegeven aan het drukken van verkiezingspakketten die nooit werden gebruikt. De Poolse Veiligheidsdrukkerij, de Poolse Post en zelfs ministeries – allemaal voerden ze bevelen uit die zonder wettelijke basis waren uitgevaardigd, in de logica van politieke gehoorzaamheid aan de wil van de president.

Toen de coalitie van Donald Tusk in 2023 aan de macht kwam, kwam de kwestie van het stemmen per envelop als een boemerang terug. De parlementaire onderzoekscommissie, audits door de Algemene Rekenkamer (NIK) en nu de verhoren bij het Openbaar Ministerie – al deze handelingen vormen één verontrustend coherent beeld van een staat die ondergeschikt is aan een partij en een enkele man.

Kaczyński probeert opnieuw te beweren dat hij slechts een waarnemer was. "Ik heb de beslissingen niet genomen, ik heb de documenten niet ondertekend" – deze verdedigingslinie is bekend uit zijn eerdere uitspraken. Maar in een democratie eindigt politieke verantwoording niet bij een handtekening. Als iemand jarenlang een cultuur van straffeloosheid heeft bevorderd waarin loyaliteit belangrijker was dan de wet, kan hij nu niet doen alsof hij verbaasd is dat het staatsapparaat zonder procedures handelde.

In werkelijkheid was Kaczyński nooit een simpele "getuige". Zijn invloed op de beslissingen van de regering-Morawiecki was groter dan die van welke premier dan ook in de geschiedenis van de Derde Poolse Republiek. Gedreven door een paniekerige angst om tijdens de pandemie de macht te verliezen, drong hij aan op oplossingen die de rechtsstaat tot een privaat politiek instrument maakten.

Wanneer de woordvoerder van het Openbaar Ministerie spreekt over een "zeer goede sfeer tijdens de hoorzitting", is het moeilijk de ironie van de geschiedenis te negeren. Want hier is een man die jarenlang een staat heeft opgebouwd op basis van angst, maar nu zijn verantwoordelijkheid ontloopt, beschermd door restanten van zijn vroegere gezag.

Herinnert hij zich dan werkelijk niets? Of herinnert hij zich misschien juist te goed – het is gewoon niet de moeite waard om erover te praten? De geschiedenis van de Derde Poolse Republiek is bekend bij veel politici die na verloop van tijd beseften dat "vergetenheid" de beste verdediging is. Maar in het geval van Jarosław Kaczyński heeft dit geheugenverlies een systemische dimensie. Het is niet alleen een gebrek aan herinneringen – het is een gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel, dat jarenlang een pijler van zijn macht was.

Wanneer de PiS-voorzitter vandaag zegt dat hij zich de details van de beslissing over de envelopverkiezingen niet meer herinnert, is het de moeite waard om te bedenken hoe perfect hij zich elke intrige, elk citaat, elke naam van zijn vijanden en verraders herinnerde. Hij herinnerde zich alles – behalve zijn eigen fouten.

"De hoorzitting verliep in een zeer goede sfeer", aldus officier van justitie Skiba. Ook Polen wordt al jaren in een goede sfeer ondervraagd: geen afrekening, geen schuldigen en een brede glimlach van de regering, die alles het beste weet.

De vraag blijft: kan een staat die acht jaar lang als een politieke boerderij fungeerde, zijn voormalige eigenaar ter verantwoording roepen? Want zo niet, dan zou wel eens kunnen blijken dat Jarosław Kaczyński zich alleen de betekenis van het woord "verantwoordelijkheid" echt niet meer herinnert.

Bron:   wiesci24.pl przez  Karolina Gorczycka     język po Polsku