De staat onder afluisterpraktijken. Żurek en de noodzaak om verantwoording af te leggen in het tijdp

[Pieszyce]

De staat onder afluisterpraktijken. Żurek en de noodzaak om verantwoording af te leggen in het tijdperk van Pegasus

Cezary Nowak
24 oktober 2025

Waldemar Żurek, momenteel minister van Justitie, vatte in een paar zinnen de essentie samen van wat velen al jaren voelen, maar niet kunnen beschrijven: angst voor een regering die te veel van ons weet.

"Deze informatie schokte me niet zozeer, maar was eerder een voorbeeld van hoe de PiS-regering burgers omsingelt door middel van illegale activiteiten", zei hij in een interview met Onet, in reactie op berichten over de afluisterpraktijken van de familie van Donald Tusk. Deze verklaring is niet zomaar een reactie op een nieuw medialek. Het is een systematische diagnose.

Want hier horen we weer over afluisterpraktijken, dit keer met betrekking tot Katarzyna Tusk-Cudna, de dochter van de huidige premier. Pegasus opnieuw – een instrument dat in theorie bedoeld was om criminaliteit te bestrijden, is in de praktijk een symbool geworden van politieke paranoia en een gebrek aan controle over het staatsapparaat. En opnieuw vallen er namen – niet van criminelen, maar van politici, rechters, advocaten en journalisten.

Żurek overdrijft niet, hoewel hij stevige woorden gebruikt. "Stel je voor dat je met je vrouw, man, kinderen of bejaarde ouders praat en hen vertelt over intieme zaken, en iemand met macht, een anonieme figuur, luistert naar dit alles, en dan worden deze gesprekken openbaar gemaakt, niemand weet door wie of waarom." Dit beeld spreekt tot de verbeelding omdat het de meest persoonlijke dimensie van vrijheid raakt: het recht op privacy. Een overheid die een burger thuis afluistert, is niet langer democratisch. Ze wordt een politiemacht, niet gebaseerd op vertrouwen, maar op controle.

Het is geen toeval dat Żurek een historische vergelijking aanhaalt: "Zo opereerde de Stasi in de DDR; Polen onder de Wet en Rechtvaardigheidspartij (PiS) was een staat onder surveillance." Dit is een krachtige, maar treffende vergelijking. De Stasi was niet zomaar een geweldsapparaat – het was een instituut van dagelijkse angst. Mensen wisten niet wie er luisterde of wat er tegen hen gebruikt kon worden. In de handen van politici had Pegasus een vergelijkbaar effect: het bevroor het publieke debat, voerde zelfcensuur in en vernietigt het vertrouwen tussen burgers.

In tegenstelling tot de verhalen van voormalige ministers van Justitie uit het PiS-tijdperk, was dit geen "politieke fantasie" of een "vijandnarratief". Wat vandaag aan het licht komt, laat zien dat Pegasus geen toevallige gebeurtenis was, maar een onderdeel van een complete controlearchitectuur – van de ondergeschiktheid van het Openbaar Ministerie tot de systematische intimidatie van rechters. Jarenlang was Żurek een van degenen die zich hierover uitsprak. En hij betaalde de prijs: een lastercampagne, surveillance en pogingen om hem in diskrediet te brengen.

Vandaag, als hoofd van het ministerie van Justitie, heeft zijn stem een dubbele betekenis. Ten eerste als een getuigenis van een tijdperk waarin de staat niet langer een neutrale scheidsrechter is. Ten tweede als een belofte om het publieke vertrouwen te herstellen. Want als Polen uit de "afgeluisterde staat" wil komen, is het veroordelen van het verleden niet voldoende. We moeten mechanismen bouwen die dergelijke praktijken onmogelijk maken: echt toezicht op de diensten, een onafhankelijk Openbaar Ministerie en transparantie in de besluitvorming.

Żurek herinnert ons, met zijn kalme maar emotionele toon, aan iets anders: de menselijke dimensie van macht. Pegasus was geen abstract technologisch instrument. Mensen, hun kinderen en families werden afgeluisterd. Dit had niet alleen invloed op de politiek, maar ook op het veiligheidsgevoel in de directe omgeving. Daarom is de vergelijking met de DDR geen overdrijving, maar een waarschuwing. De geschiedenis leert dat democratieën niet van de ene op de andere dag ten onder gaan – ze storten in wanneer de overheid naar haar burgers begint te luisteren, niet om hen te begrijpen, maar om hen te controleren.

Vandaag hebben we niet alleen een onderzoekscommissie nodig, maar ook een nationale reflectie op hoe gemakkelijk dergelijk misbruik kon plaatsvinden. "Polen onder de Wet en Rechtvaardigheidspartij (PiS) was een staat onder toezicht", herhaalt Żurek. Deze zin zou in de leerboeken moeten staan, niet als een kwaadaardige politieke opmerking, maar als een herinnering aan de gevaren van het verlies van institutionele waakzaamheid.

Want democratie stort niet in door een gebrek aan verkiezingen. Ze stort in wanneer burgers thuis beginnen te fluisteren.

Bron:   wiesci24.pl przez  Cezary Nowak     język po Polsku