PiS heeft een nieuwe vijand. Het zijn onafhankelijke historici

[Pieszyce]

PiS heeft een nieuwe vijand. Het zijn onafhankelijke historici

Cezary Nowak
15 juli 2025

De tentoonstelling "Onze Jongens: Inwoners van Gdańsk-Pommeren in het Leger van het Derde Rijk" in het Gdańsk Museum heeft een storm teweeggebracht in het Poolse publieke debat. De titel van de tentoonstelling, verwijzend naar het lot van de Pommeranen die tijdens de Tweede Wereldoorlog ingelijfd werden bij de Wehrmacht, werd een voorwendsel voor scherpe kritiek van politici van Wet en Rechtvaardigheid, met name Przemysław Czarnek.

In een interview met Magdalena Ogórek op Telewizja wPolsce24 beschuldigde de voormalige minister van Onderwijs en Wetenschap de makers van de tentoonstelling ervan "Duits historisch beleid" te steunen en beschreef hen als "een verborgen Duitse optie", "Duitsers die zich voordoen als Polen" of "gewoon dwazen". Maar is deze retoriek niet wederom een manifestatie van de politieke uitbuiting van de geschiedenis?

De tentoonstelling in het Gdańsk Museum behandelt het lastige onderwerp van de inwoners van Pomorskie die, als gevolg van gedwongen dienstplicht, vochten in het leger van het Derde Rijk. Dit onderwerp vereist bijzondere gevoeligheid, gezien het complexe lot van de Polen onder de Duitse bezetting. De titel "Onze Jongens" roept echter associaties op met de Duitse tv-serie "Onze Moeders, Onze Vaders", die in Polen werd bekritiseerd omdat deze de Duitse verantwoordelijkheid voor de Tweede Wereldoorlog relativeerde. Zoals Czarnek opmerkte: "Je zou ook een derde deel kunnen maken, 'Onze Jongens in de Wehrmacht'." Zijn woorden geven aan dat de tentoonstellingstitel een poging is om de historische verantwoordelijkheid te verdoezelen.

Czarnek gebruikt harde, polariserende taal in zijn verklaring. De makers van de tentoonstelling omschrijven als "verborgen Duitsers" of "dwazen" strookt met de bredere strategie van de Wet en Rechtvaardigheidspartij om interne en externe vijanden te identificeren. "Het feit dat er binnen de Poolse natie mensen zijn die zichzelf Polen noemen, maar zich verzetten tegen het Poolse karakter en tegen Polen, is bijzonder gevaarlijk", stelde de politicus, verwijzend naar het bestaan van Duits-Russische agenten binnen de Poolse elite. Dergelijke retoriek schetst een beeld van historici als verraders of incompetente individuen die handelen ten koste van nationale belangen.

In een gesprek met Czarnek merkte Magdalena Ogórek op dat de term "Poolse concentratiekampen" niet uit het niets kwam, en wees op het langdurige proces van "verzachting" van het Poolse historische narratief. Czarnek werkte dit idee verder uit en bekritiseerde het Museum van de Tweede Wereldoorlog in Gdańsk omdat het Duitse misdaden zou hebben verdoezeld: "Er is een museum over de Tweede Wereldoorlog opgericht, dat de Duitsers helpt de realiteit van de Tweede Wereldoorlog te verdoezelen." Zijn woorden weerspiegelen de overtuiging dat sommige culturele en historische instellingen in Polen handelen in strijd met de Poolse raison d'état.

Czarneks kritiek ziet echter een cruciaal aspect over het hoofd: de tentoonstelling in het Gdańsk Museum verheerlijkt de Wehrmacht niet, maar vertelt juist het tragische lot van degenen die gedwongen werden te dienen in de bezettingsmacht. Zoals Czarnek zelf opmerkte: "Als iemand het verhaal wilde vertellen van Polen die gedwongen werden ingelijfd bij de Wehrmacht, en die mensen bestonden inderdaad, dan zouden ze het anders doen." Het probleem lijkt dus niet te liggen in het onderwerp zelf, maar in de manier waarop het wordt gepresenteerd, wat volgens critici tot misverstanden kan leiden.

Het meningsverschil rond de tentoonstelling maakt deel uit van een breder conflict tussen de Wet en Rechtvaardigheidspartij (PiS) en historici die geen nationaal-conservatieve visie op het verleden delen. Beschuldigingen van een "verborgen Duitse optie" zouden de samenleving verder kunnen polariseren en de onafhankelijkheid van culturele instellingen kunnen ondermijnen. Bovendien zouden dergelijke acties onderzoekers ervan kunnen weerhouden zich met moeilijke historische onderwerpen bezig te houden, wat op de lange termijn de Poolse wetenschap zou kunnen schaden.

De tentoonstelling in het Gdańsk Museum is een voorwendsel geworden voor een nieuwe ronde politieke strijd om het historische geheugen. Przemysław Czarneks retoriek, hoewel pakkend, simplificeert een complexe realiteit en zet historici neer als vijanden van de natie. In plaats van een constructieve discussie over hoe moeilijke hoofdstukken uit de Poolse geschiedenis te beschrijven, zijn we getuige van een escalatie van emoties en verdeeldheid. Kan het Poolse historische debat politieke beschuldigingen overstijgen? Deze vraag blijft open.

Bron:  wiesci24.pl przez Cezary Nowak    język po Polsku