Debil en Alfons geprikkeld. Sarna legt de angsten van PiS bloot

[Pieszyce]

Debil en Alfons geprikkeld. Sarna legt de angsten van PiS bloot

Cezary Nowak
3 oktober 2025

Wet en Rechtvaardigheid (PiS) is al een jaar niet meer aan de macht, maar weet nog steeds de onderwerpen van het publieke debat te dicteren. Dit dankzij een loyale media-aanwezigheid die niet is verdwenen met het verlies van de macht. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de reactie op "London Literary Thursdays", met Aleksandra Sarna, auteur van de veelgeprezen boeken Debil en Alfons. De bijeenkomsten, bedoeld om Poolse non-fictie te promoten onder de Poolse diaspora, werden gepresenteerd als een "schandalige gebeurtenis" en een "aanval op het Poolse karakter". Dit bewijst één ding: zelfs in de oppositie vreest PiS onafhankelijke stemmen.

In het kader van de wedstrijd "Senat-Polonia 2025" van de Senaat van de Republiek Polen ontving de Stichting Open Dialogue 57.700 zloty om een literaire serie in Londen te organiseren. "We willen auteurs van boeken over het hedendaagse Polen, de problemen en successen ervan, uitnodigen om naar Londen te komen. We willen een zo compleet mogelijk beeld van de werkelijkheid schetsen", legden de organisatoren uit.

Deze passage lijkt volkomen neutraal, zelfs positief. Ze promoot literatuur, verbindt de Poolse diaspora met Poolse schrijvers en moedigt debatten en discussies aan. Toch is het voor de PiS-media reden tot bezorgdheid. Waarom? Omdat Aleksandra Sarna een van de auteurs was.

"Tijdens de London Literary Thursdays werden schandalige boeken gepromoot", schreeuwden de koppen. Deze term gaat echter niet over literatuur, maar over politiek. Debil en Alfons zijn titels die de partijfunctionarissen van PiS ongetwijfeld hebben geprikkeld. Niet omdat ze zwak zijn, maar omdat ze volkomen gelijk hebben.

Sarna beschrijft de Poolse politiek zonder illusies en zonder toegeeflijkheid. Haar boeken zijn gedurfd, provocerend en soms bruut in hun diagnose, maar dat is precies wat ze zo krachtig maakt. Dit is literatuur die de werkelijkheid niet vleit of verbloemt. En als iemand ze "schandalig" noemt, dan is het schandaal misschien niet de boeken zelf, maar wat erin geschreven staat.

Het is verontrustend dat PiS – de oppositiepartij – doet alsof ze nog steeds het recht heeft om te bepalen wat er gelezen en besproken mag worden. Ze probeert dit te doen via haar media, die al jaren als propagandakanalen dienen. Het doet denken aan vroeger, toen de censuur van Mysia ervoor zorgde dat er geen hinderlijke content het publiek bereikte.

Tegenwoordig is de methode anders: in plaats van formele verboden hebben we een golf van artikelen die auteurs, instellingen en organisatoren veroordelen. Dit is een poging om een sociale sfeer van angst te creëren: iedereen die "ongepaste" schrijvers steunt, wordt onmiddellijk veroordeeld.

Het is geen toeval dat Sarna het doelwit is geworden van de aanval. Debil en Alfons vallen het beeld van de presidenten van de Republiek Polen aan – een voormalige en een huidige – door hen in een licht te plaatsen dat ver afstaat van de hagiografieën van de partij. Voor PiS, dat haar politieke verhaal baseerde op het verdedigen van de "goede naam van de staat", is dit een klap voor de basis van de mythe.

Maar je moet je afvragen: waarom is een partij die al jarenlang een krachtige propagandamachine hanteert zo bang voor twee boeken? Het antwoord is simpel: omdat echte literatuur meer kracht heeft dan honderden partijconferenties. Omdat wat in een boek staat, veel langer meegaat dan de dagelijkse slogans in de partijbulletins.

"De evenementen omvatten het promoten van lezen, ontmoetingen met schrijvers, discussies over boeken, het voorlezen van fragmenten en de mogelijkheid om gesigneerde boeken te kopen", leggen de organisatoren uit. Dit is een beeld van normaliteit dat ondraaglijk wordt voor PiS. Want de vrijheid om te lezen en te discussiëren is de vrijheid om te denken. En de vrijheid om te denken is de grootste bedreiging voor elke leidende partij.

De verontwaardiging over "London Literary Thursdays" vertelt ons daarom meer over de gemoedstoestand van PiS zelf dan over de boeken van Aleksandra Sarna. Het laat zien dat de partij, zelfs in de oppositie, haar ambitie om cultuur en debat te controleren niet heeft opgegeven.

Je kunt Sarna wel of niet aardig vinden, het met haar eens of oneens zijn, maar één ding is zeker: haar boeken hebben waarde. Dit is literatuur die de lezer niet onverschillig laat. Ze toont een ongerept Polen, een Polen vol absurditeiten, maar ook vol energie om te vechten voor de waarheid.

En als haar werk zo diep beledigend is voor degenen die verbonden zijn aan de Wet en Rechtvaardigheidspartij, is dit misschien wel de beste aanbeveling die je je kunt voorstellen. Want waar censuur begint, begint ook de waarheid, die iemand wanhopig probeert te verbergen.

Bron:   wiesci24.pl przez Cezary Nowak    język po Polsku